June 7, 1475

Gregor Platner to Johannes Hinderbach

Original: Archivio di Stato di Trento, Archivio Principesco-vescovile, Sezione latina, capsa 69, n. 15, cc 1r-1v. Single paper sheet in discrete conditions, autograph of Gregor Platner, with mold and moisture stains and reamins of red sealing wax

Die dominico Sancte Trinitatis proxime preterito habuimus a dominis consiliariis illustrissimi principis aliud quam sperabamus responsum super petitionibus pro parte Eiusdem Reverendissime Dominationis Vestre, capituli ac civium occasione iudeorum ac bonorum suorum et pignorum, et cetera, videlicet quod illustrissimus dominus princeps intendetur illic mittere nonnullos ex suis consiliariis et doctores aliquos, qui videre deberent si latum esset processus vel non, et consequenter procedere contra iudeos et bona ipsorum, prout iuris esset de bonis iudeorum trabe velit providere et se in hac trabe tenere quod omnis possent videre quod rite et legaliter se in eisdem tenuisset et similia generalia verba dicebant. In hoc tamen vellet gratiosissime Dominationi Vestre Reverendissime, capitulo et civitati facere, quod iudei a civitate Tridentina non debent abduci, sed ibidem manere et illic iudicium de eis per eum seu suos facis tanquam per principem civitatis Tridenti et territorii Tridentini et voluit advocatus esse dicte Ecclesie Tridentine. Ista vel similia verba hunc mentem comprehendencia nobis pro reverso dabant, adicens quod dominus princeps omnia bone et diligenter ponderasset, et omnino sic debere, sed considerasset quia ad instantes querelas iudeorum eis hunc veniendi salvumconductum dedisset et merito videre deberet si convocati, ut asserunt, forent. Et ideo eis eciam salvumconductum revertendi ad Tridentum dare vellet, ut videtur quod contra instantiam non gravarentur, quia nedum christianis, sed etiam paganis, iudeis et omni genti esset debitum ad instantiam iustitie.

Tantum ultra hoc, dominus princeps ideo intromitteret se de facienda iustitiam contra iudeos quia hoc habent ex privilegiis antiquis ut contra omnes iudeos et usurarios haberet auctoritatem immediatam iudicandi, a quibus privilegiis sine scientia et consensu domini imperatoris non vellet sive nec deberet recedere.

Ex post tamen illa verba generalia, de bonis iudeorum declarabant, dicentes quod etiam princeps non vellet se usurpare ad  aplicare eadem bona, sed talem dispensam facere pro publica utilitate, quod nullum scandalum ex hoc deberet subvenire, sed hoc dumtaxat velle ut forte summam et quantitatem bonorum et quantum esse ut de licentia et voluntate sua pro huiusmodi publica utilitate destinarentur.

Et licet replicaremus quod non sperassemus talem denarium habere recepisse reversum, neque acceptaremus pro reversione, neque etiam eum auderemus, cum huiusmodi revisione reverti ad Dominationem Vestram Reverendissimam et ad civitatem, quia timendum maximum scandalum ex hec generari et fieri apud populares et clamorem ex hoc posse adaugeri, et petivimus aliud melius responsum quod non gravaretur inscriptionibus et antiquis consuetudinibus et libertatibus dominorum episcoporum Ecclesie Tridentine, et id non esset aliud nisi eripere et avellere iurisidictionem in Eius usu et exercitio antecessorum Dominationis Vestre Reverendissime extiterunt et Dominatio Vestra Reverendissima existit de manibus Dominationis Vestre Reverendissime absque iuris ordinem quod utique esset contra omnia iura naturalia, divina, canonica imperialia et municipalia, neque consonaret inscriptionibus si ita deberet fieri cum Dominatio Vestra Reverendissima et Vestri predecessores habuerunt et habeat regalia ab Imperio sicut alius princeps Imperii et similia, et licet dicerent principem velle vigorem privilegii domus Austrie spiritualis, quod ipse et non alii principes haberet in iudeos exercere iudicium. Et nos replicaremus quod non spectaret ad nos disputare de viribus privilegiorum suorum, sed quod certe inscriptiones sunt facte inter eundem principem et Dominationem Vestram Reverendissimam.

Ultimate tamen, etiam consiliarii obtulerunt se cogitare de bono medio quod iuribus amborum dominorum non haberet preiudicare inveniendo. Et quia princeps ipsa die dominica prefata forte iter, octavus vel nonus ab Insprucka recesserat, non esset in facultate eorum aliud dare responsum, et quamprimum reverteret ab Stainach vel eisdem propinquis locis ubi nunc moratur, ut credebant, hodie vel cras venturum dare responsum et informare principem de nostra peticione, et bonam spem fecerunt.

Ita apud principem instarem ut celerius dent medium talem quod neutri dominorum in iuribus preiudicet ante omnia tamen bonam spem nobis fecerunt quod de bonis nihil vellet princeps applicare sed consentire ut primum constituto de bonis que et qualia et quanta sunt etiam ad solum usus destinare, prout Dominatio Vestra Reverendissima destinavit, nisi quod hoc per eum et suos, et non per Dominationem Vestram Reverendissimam fieret, quod tamen nolumus, quo ad illam partem acceptare, cum posset infinitum magnum preiudicium Ecclesie Tridentine afferre. De iudeis omnino spes data est ut debitam penam luant ante omnia, neque intuere velle preces ad munera vel oblaciones super hoc factas, nisi quod differentur, remansit per quem fiat iustitiam contra iudeos.

Itaque clare et aperte nobis in consilio addictum est quod iudei ante omnia debeant puniri et contra eos ulterius procedi; item, quod bona debeant ad eum usum ad quem destinavit Dominatio Vestra Reverendissima aplicari, nisi quod nunc queritur de medio invenendo quod premissa ita fiant quod Dominationi Vestre Reverendissime et Ecclesie Tridentine, et ex alia parte principi nullum preiudicium inferatur et Dominationi Vestre Reverendissime si dominus princeps tanquam advocatus Ecclesie per se vel suos velit interesse, vel si littere fierent ad dominum capitaneum et potestatem ut contra iudeos procedemus non facta mentionem, neque de auctoritate sua vel Dominationis Vestre Reverendissime.

Et quia omnis mora est periculosa, tum propter pignora que in hiis maioribus destrahi [....], tam etiam propter solicitationem iudeorum qui [....] et, ut audio, et etiam consiliarii domini ducis tenerent apud imperatorem solicitatores instantissime et importune et maxima munera offerunt. Rogavimus eosdem consiliares et solicitatores omni die ut de hoc cogitent providere et de medio inveniendi et nos expediendo accelerare, de quo etiam nobis bonam spem fecerunt.

Est etiam id quod dixi de procuratore iudeorum et processu contra eosdem multum secrete tenendum, quia proviserunt nobis eos hic bonis verbis tenere tam diu quousque posse veritas a iudeis tridentinis de aliis circumstanciis de quibus adhuc non sunt confessi habere. Etiam ad videndum si alii iudei in territorio domini principis existentes qui etiam omnis adhuc captivi detinentur sint culpabiles, prout suspicio est.

Si enim consideretur quod contra eosdem etiam deberet procedi, adirent de novo <ad> imperatorem et maiorem clamorem facerent apud suam gentem et forte ab eo litteras impetrarent, prout Dominatio Vestra Reverendissima latius poterit intelligere.

Tantum intellexi quod etiam dominus dux et sui consiliarii id timent, quod dixi eisdem cuilibet tamen in privato quod si Dominationem Vestram Reverendissimam vellent impedire in exercenda iurisdicione contra iudeos et de bonis disponere, ut supra dictum est, haberem a Dominatione Vestra Reverendissima in mandatis adire ad imperatorem, et omnino credere Dominatio Vestra Reverendissima maiestatem imperialem, viso tam enormi excessu per iudeos, et tali inhumanitate erga puerum commissam medium impedire procuratores iudeorum, sed expensam [................] huius terminis fuerunt commissuri. Dicunt enim: «Si ibitis ad imperatorem, nec mihi nec tibi, sed accipiam ego et respondi». Ex eo capere dicitur se velle querere bonum medium et pro Deo teneantur etiam premissa per cives secrete, quia iudei impedirent nos.

Sicut et nos maxime impedierunt nos, et credo quod omnibus afferant et offerant pecunias. Currunt per omnes dominos et interrogant quid agant et provideant fieri de iudeis aliqui ex nobilibus foment eos recipientes munera, alii nequaquam volunt accipere, sed responderunt [................] munera. Alii decipiunt eos, dicentes aliqua esse decreta contra eos. Et maxime quidam eis habent dicere, dum inquireret de persona Lanndtcommentewor quis esset et quid designaret, quod in vestibus faceret signum crucis.

Nostis, quia ipse est superior super omnibus consiliariis et immediatus post principem. Quo audito, iudei omni die, enim hora, veniunt ad foros [................], volentes offerre ei munera, sed quia omnino recipiunt munera exosos habet iudeos interdixit ne possent accessum habere ad [....] vel ad eum venire, licet tota ei assisterunt ad ianuam eius replicato. | Dominus W<althasar> satis bonus est et occulte nos persuasit ut ab inscriptionibus allegandis non recordatur et eum si dominus dux principatus, comitatus, diocesis ac terras domini episcopi sibi spectantia quare fecit inscriptiones quas numquam fecisset.

Si ita esset, videndum tamen erit quod etiam vigore presentium quod habet, ut consiliarii dicunt Dominatio Vestra Reverendissima se iuvet et relevet ad puniendos iudeos quod forte, ut ipsi pretendunt, vigore solorum regalium non [..........] litterarum nos non impediamus disputatione de vigore privilegiorum vel regalium suorum, quia si debetur primo iri ad imperatorem pro puniendis iudeis, indeque esset finis, et omnia bona destruerentur et multa possent intervenire et princeps reciperet displicentiam ex hoc omnino modicam.

Dominus prepositus die lune post Trinitatis recessit et secum duxit ymaginem pueri ac alia que fuerunt ad factum iudeorum, qui presentabit litteras credentiales domino imperatori et excusatum faciet apud cesaream maiestatem et infertum debitum prope Dominatio Vestra Reverendissima vult numquam.

De suspicendis ab Ytalia et Bartolomei caliari, scilicet de peticione bombardorum maiorum et pro nobilitatibus civitatis, dicunt quod provisio nunc sit demandata et facta, et sunt grati de oblectatione quam feci de Dominatione Vestra Reverendissima, et se offerunt omnia facturos quantum posse eorum erit unacum principe.

Numquam quam Dominationem Vestram Reverendissimam et [....] dicere quia evelle, tum quibus negligentia commissa hucusque fiunt deinceps melius debebit provideri.

De aliis differenciis inter Flemmenses et de Nova Theutonica hucusque nihil potui facere nisi quod feci petionem meam super hoc ut sit finis. Responderunt adeo ardua negotia esse pre manibus quod non possit de ea re cogitare, sed illi qui mittendi erunt debeant expedire. Postquam habueremus votuum responsum super facto iudeorum uti speramus ne confundantur facta et nos impedimus. Faciam diligentiam ut saltem in termine in inscriptione contente tam in parte Bonmartini quam Zentilini et alie differentie expediantur; dentur ad hec et deputentur arbitri et superarbitri qui ad hoc sint ydonei et competentes et aliquanto fiat finis. Ex qua intelligam quod libenter nihil faceretur in premissis et Bonmartinum teneretur in iniquitatibus suis et dominus dux faveret eundem et alios, quia non intelligo aliud nisi ad presens interpelletur, et nostre et numquam esset finis earum differenciarum, sed semper adaugentur et subornatur.

De Scheitz, qualiter ei accidit, lator presentium narrabit, quimet cogitur confiteri quod innocens puer aliquid in eo operatus est. Aliqui multum abloquuntur quod Dominatio Vestra Reverendissima admittit pulsum pro miraculis faciendis quibus excusationem quantum potui Vestre Reverendissime Dominationi feci, qualiter neque Eandem approbet vel improbet, sed commisitur hoc Sedi Apostolice, neque aliquid culpe in hoc Dominationi Vestre Reverendissime veniat aprobanda.

Alii tamen dubitant de eisdem miraculis, ea neque approbando neque improbando, facientes vim si ducabunt eadem miracula posse esse vera. Alias potius dubitare neque eisdem posse forsan sufficiens informatio fieri que potius fuerit committenda Omnipotenti Deo et Suo Filio et fidei nostre orthodoxe.

Non plura. Alia erunt latori presentium dicere, qui singulis interfuit et audivit. Svevi consiliarii nobis non tantum favent quantum alii.

Me Dominationi Vestre Reverendissime commendo.

Ex Inspruka, die mercurii post Trinitatis anno Domini 1475.

Tenui de consilio doctorum Laurentium. Sperabimus enim aliqua bona nova per eundem mittere, sed propter absentiam hucusque fieri nequivit.

Eiusdem Vestre Dominationis Reverendissime Gregorius Plankczer humilis servulus.