January 4, 1476

Michele Pacis to Raffaele Zovenzoni

Copy: Archivio di Stato di Trento, Archivio Principesco-vescovile, Sezione latina, capsa 69, n. 10, cc 8r-10r. Paper quire in good conditions copied by the episcopal secretary Giovanni Verber.

Michael Pacis suo Raphaeli Zovenzonio salutem.

Litteras ex te nuper accepi, quas mihi venerabilis ac | religiosus vir frater Nicolaus tuo nomine presentavit. Cogitaveram equidem longiori epistulis tuis respondere, sed usque adeo curis ac negotiis tam familiaribus tam forensibus assidue pressus, ut nec mihimet inservire, nec tibi morem gerere possim. Neminem sane arbitror, cui minus otii atque mihi sit, presertim cum curis arduis huius venerabilis Zenobii atque famosissimi, involuto vix respirandi tempus supportetur. Verum enimvero meus incredibilis in te amor, tuaque officia cogimur ut ceteris occupationibus postergatis tibi et oculis et pectore totus inheream.

Hanc igitur ob rem quom superioribus diebus ad pedes sanctissimi domini nostri pape Sixti quarti maximi pontificis, genibus flexis, procumberem supplicavi eidem et clementissime, annuit, ut tu cum familia consequi valeas plenum ac verum iubileum cum benedictione ac plena remissione, et cetera.

Et hoc tibi nuncius per Andream nostrum, iam pridiem obtuli. Veram ut hanc gratiam non parvi pendendam, immo maximi faciendam, valeas consequi, hec tibi in primis erunt observanda: videlicet, ut rectam fidem inviolabilem teneas que, ut ait beatus Thomas noster in Quarto: «Adeo est necessaria, ut sine ea impossibile sit placeas Deo», quia ut dicit David: «Omnia opera eius in fide» credasque ut papa, qui stupor mundi dicitur, quique, ut ait Ioannes Andreae, Super prima Clementina, in prima glosa loquens de papa: «Nec Deus es, nec homo; sed quasi neuter, | inter utrumque possit, scilicet et valet tanquam vicarius Christi et Christi vices gerens in terris de plenitudine potestatis dare et concedere cuicumque voluerit de thesauris Ecclesie sanguine Iesu Christi acquisito, dummodo ut subiectum sit dispositum». Hoc est ut homo sit susceptibilis ipsius gratie, quod fit per veram contricionem et confessionem. Hinc est quod, ut nosci, in omnibus indulgentiis, seu bullis semper opponitur clausula, scilicet confessis et contritis.

Tertio vero loco, ut serventur condiciones in bulla posite, seu ore ipsius pape declarate, quae sunt: ut quilibet Iubileum habere cupiens visitet personaliter quatuor ecclesias in Urbe principaliores et, hoc peracto, indubitanter ipsius iubilei gratiam consequetur. Tibi autem, qui non absque evidenti incommodo et periculo, relicta familiola, relictis discipulis, relictis studiis, ad Urbem, gratia visitandi ipsas ecclesias accedere non valuisti, sua beatitudo de gratia et dono speciali, hunc maximi itineris laborem mitigat et temperat, indulgetque et concedit ut ecclesiam maiorem, hoc est sanctum Marcum, quatuor vicibus visitare debeas, et vice qualibet, ter psalmum Miserere mei Deus ante altare maius, genibus flexis, et ea qua poteris devotione pro felici statu Sancte Matris Ecclesie dicere debeas.

Qui vero predictum psalmum aut nesciunt aut non possunt legere, dicant duodeces orationem dominicam cum totidem Avemaria, eo ordine et proposito ut supra. Et si ipsam gratiam veraciter et indubitanter | consequuntur, ac si Romam pedibus nudis venissent et ecclesias predictas visitassent.

Quarto loco admoneo ego ad removendam omnem dubitationem ut si huc Romam venerit quisquam qui tibi sit fidus amicus, per eum mittas quatuor denarios vel obolos presentandos super quatuor altaribus maioribus predictarum quatuor ecclesiarum, videlicet Sancti Petri, Sancti Pauli, Sancti Ioannis Laterani et Sancte Marie Maioris. Quo facto, nil penitus dubii remanebit.

Ecce, mi Raphael, habes iam ni fallor paradisi et vite ianuam apertam habes isthic gratis per maximum beneficium, quod non nisi maximis et impensis et difficultatibus huc accedens consequi potuisses. Cave igitur ne tale ac tantam gratiam perviducas, sed talem te semper exhibeas, ut ea dignus esse possis.

Ceteram habeo tibi gratias immensas pro libello quem mihi dono misisti, quem quom sepius cum carminibus tuis perlegissem videor videre Christum Iesum a iudei perfidis iterum passum et crucifixum, et nova ipsius Salvatoris miracula non quidem imparia veteribus, immo per omnia similima esse suscitata. Super hac re habui nuper litteras a reverendo patre et domino Iohanne episcopo Tridentino manu propria scriptas et suo parvo sigillo munitas, quibus ipsam causam Symonis, scilicet innocentis occisi et oratores suos qui huc ob istiusmodi causam venerunt mihi attentissime commendat.

Ego vero et causam ipsam commendatam et oratores | ipsos quantum potero fovebo. Denique non potui non mirari ut talis ac tantus puer et dominis mihi tantillo et ignotus, ad ignotum litteras suas ita peregregias et splendide scriptas dare sic dignatus, cui ego ea que potero et humilitate et disertitudine respondere conabor. Tu vero, qui virum longa habes amicitia coniunctum tum si quando huic litteras dare contigerit, vel unicum verbum de me facere poteris. Cupio enim et ego hunc mihi virum et patrem singularissimum amicum efficere. Denique, ut velis ut me ames, et quod mea opera tibi efficere possit impares, et hortor et volo.

Postremo, si quid in partibus Istriis novi emerserit per tuas, ut me admoneas opto pro his nanque quos pestifer morbus, ut scribis, prostravit. Apud ipsum immortalem Deum orationes et sacrificia iugiter offerre non desisto.

Ex Andrea nostro nunquam litteras ex quo ex de litis romanis abscessit habere potui, admone illum ut mihi rescribat. Tuas autem epistulas cum aviditate presto labor. Vale.

Rome, in zenobio  divi Pauli, IIII nonas ianuarias 1476.