July 10, 1480

Giovanni de Salis to Johannes Hinderbach

Original: Archivio di Stato di Trento, Archivio Principesco-vescovile, Sezione latina, capsa 69, n. 143, cc 1r-2v. Double paper sheet in good conditions autograph of Giovanni de Salis with sealing wax seal.

Reverendissime in Christo Pater et Domine, Domine mi observandissime, commendatione premissa.

Dum essem Venetiis, scripsi Reverendissime Dominationi Vestre de causa illa iudeorum dententorum pro quibus quantum potui et christiana religio iubet elaboravi ac insudavi. Non dicam prout egi dum essem Tridenti, sed paulo minus, ita ut, Deo favente, et publica honestate suadente dignas penas dederint, prout ex litteris pridie mihi ex Venetiis transmissis apparet, quarum copiam his meis alligatam Reverendissime Dominationi Vestre mitto.

Divinitus, Reverendissime mi Domine, illo tunc profectus sum Venetias. Nam magnifici et chrstianissimi illi advocatores Venetiarum, qui causam ebreorum ad Consilium Rogatorum deducere volebant, intellecto me illuc accessisse, ad me miserunt minute que omnia per nos in processu beati Simonis agitata intelligere voluerant, me interrogando quare hoc, quare illud, quid dictum, quid responsum, et alia minima scrutando, que longum esset enarrare.

Voluerunt insuper nedum processus omnes nostros videre, sed etiam appositiones illis factas cum responsionibus nostris. Quos dominos advocatores ita de his claros reddidi, ita eorum animos accendi, ut iam dies unus mille anni viderentur causam ad consilium deducere.

Rebus itaque claris et in mentibus impressis et causa mea pro qua Venetias profectus eram bene peracta, inde recessi et Brixiam redii. Post vero reditum meum, statim iudei illi carcerati expediti sunt de textualibus et de omnibus glosis ita et taliter quod infra paucos dies spero quod videbimus mirabilia contra istos iudeos habitantes in terris Dominii. Aliqui ex prefatis magnificis dominis advocatoribus fuerunt in opinione ponendi partem in consilio quod bona omnium iudeorum existentium in terris Dominii publicarent, sed tamen postea visum est talem partem proponere, ne forte per ipsos iudeos vel per eorum fautores diceretur quod ideo talis sententia corporalis facta fuit non pro iustitia sed ut eorum bona acciperentur. Quicquid sit, spero quod in brevi videbit mondus alia nova contra istos nequissimos.

Vadant modo perfidi isti Romam, supplicent sanctitati domini nostri, mittatur Vigintimilensis pro auditore et cognitore huius sentente; constituat sibi Vigintimilensis tribunal suum Roveredi sibi assistente domino Antonio de Capitibusliste, veniant advocati iudeorum, dominus Petrus de Soncino, dominus Michael de Meara. Citetur Ioannes de Salis potestas Tridenti, si sua putaverint interesse, quod compareat, et cetera, mandetur potestati Tridenti quod sub pena excomunicationis in quam incurrat ipso facto quod non audeat neque presumat procedere, neque torquere iudeos donec super principali negotio non fuerit cognitum. Vexetur bonus ille Ioannes de Salis, interminetur iudei ipsi Ioanni de Salis de faciendo illum ponere ad confinia et de confiscando eius bona. Per Deum! Omnia ista super caput eorum | venerunt et in futurum longe maiora et deteriora videbo super ipsorum universam sectam.

Et ut Reverendissima Dominatio Vestra non miretur de tali sententia que lata contra istos iudeos, quia aliquos condemnat ad ignem, aliquos ponit in exilium, exortis indiciis de homicidio commisso, quatuor iudei fuerunt capti. Positi ad torturam, tres confitentur delictum; alius quartus qui erat famulus et, ut isti tres contentur, erat hostiarius camere ubi commissum fuit malefitium, nihil voluit confiteri, sed bene et sufficientissime quassatus, uti tres in suis confessionibus inculpant quatuor alios iudeos, quos dicunt interfuisse homicidio. Advocatores citant istos quatuor inculpatos. Ex quibus quatuor, tres tantum se presentaverunt. Ex quibus tribus presentatis, unus solus confessus est omnino delictum, se in omnibus confermando cum confessionibus aliorum trium priorum et iste qui se presentavit et confessus est, post confessionem se laqueo, id est cum corigia qua erat accintus, sequenti nocte se suspendit. Et eius cadaver die sequenti de mandato advocatorum, e carceribus extractum, et pueri plusquam mille et mille cum iunioribus et senioribus ille traherunt per plateam, videntibus et dentibus suis frementibus iudeis, qui cum eorum advocatis accesserunt ad Dominium ut cadaver eis traderetur, pollicendo magnam auri quantitatem, a quo responsum fuit quod de hoc se non volebant intromittere, cum talis causa iam commissa fuisset ipsis advocatoribus.

Advocatores, post longam et longissimam distractionem huius putridissimi cadaveris, illud poni iusserunt in unam capsa pice conclutinatam et reponi in locum donec feceretur sententia contra alios omnes. Per consilium igitur rogatorum capta fuit pars quod illi tres qui confessi sunt crementur. Illi vero duo qui vocati comparverunt et nec confessi stent in forti per annos duos et demum sint bannati, et cetera, ut supra. Hostiarius qui nec ipse nec confessus est, bannatur a terris et locis, ut supra.

Iam sex diebus preteritis apud me retinui Antonium de Iseo famulum spectabilis domini compatris mei, sperans ei dare posse in publica forma miraculum fletus imaginis beati Simonis, sed tandem re imperfecta abire iussi. Nam, notarius ille qui iam testes in scriptis redigere incepeat pro causa sua, iam octo diebus Brixia se absentavit, et quando rediturus sit non intelligo. Ego, sperans illum in dies rediturum, famulum apud me manere feci, sed cum adhuc incertissimus sim, eius reditum illum habire et ad Reverendissimam Dominationem Vestram redire passus sum. Et quia hoc miraculum est inter alia maximum – nam | pauca similia legisse aut audisse memini – et quia hoc est notorissimum in universa civitate ista, ideo ego deliberavi facere deponere quinquaginta et forsitan plures testes qui omnes deponent de visu et illic in publica forma mittam Reverendissime Dominationi Vestre.

Heri in sero, dum essem in plateis, ille qui preest bulletis narraverit mihi quod modo possunt dies octo vel circa quod quidam bergomensis hoc iter habuit, qui secum habebat quendam eius filium qui iam multis annis elapsis habuerat ambas tibia ita tortas quod nullo modo ire poterat nec quasi se movere, et qui iudicio medicorum humana arte nullatenus potuisset sanari. Et tandem, facto certo voto huic beato Simoni, sanus factus est post paucissimos dies. Huius nomen nec cognomen nescivit dicere.

Multa et quamplurima miracula facta sunt et in dies fiunt in hac civitate et in agro brixiensi et in alis locis que si redigerentur in auctentica forma sine dubio martir iste statim cannonizaret. Sed ideo non ponuntur, tum quia pauci vel nemo est qui hec curet, tum etiam quia si forte quis sit qui hec curet, notarii dicunt: <<Quis nobis solvet?>>. Tamen ego omnino faciam auctenticare illud de fletu.

Magister Albertinus  Poscolus habuit opusculum illus et omnia et optat Reverendissimam Dominationem Vestram corrigere et emendare pollicitus est.

Miraculum illud factum in personam filii magistri Iacobi de Boiono de Iseo per presentium latorem Reverendissime Dominationi Vestre trasmitto, quod Antonius famulus domini magistri Ioannis Mathie accipere fecit. Si salvo honore illius notarii qui fuit rogatus de isto miraculo fieri potuisset aliter et alio modo illi iterum notari fecissem, neque enim mihi satis placet; nam, quasi impossibile dicit. Et tamen miraculum se est verum et verissimum, et hoc processit, quia notarius inexpertus et minus circumspectus, et in recipiendis istis miraculis oportet praticos et circumspectos notarios adhiberi. Tamen, ut quale sit, illud trasmitto.

Si aliquid novi a Curia romana habetur, dignetur Reverendissima Dominatio Vestra me particem facere.

Apud nos fertur Turchum ab obsidione Rodi se levasse, et a quibusdam navibus regibus Spanie fuisse compulsum habire. Multi sperant pacem futuram inter italos principes tum, quia nemo horum vult sua expendere pecunias, licet omnes minetur unus alteri et alteri alteri, tamen chaduno tien streta a bursa et tum etiam perché se dubita che una zornata ala sprovezuta el Turcho farà | uno asalto contra de chi se sia. A chi la tocherà farà suo danno per la prima, e dopuo zeneralmente de tuti christiani. Et hoc non obstante quod ipse Turchus det bona verba Dominio. Ma in vero el ie fa de bruti scrici. Deus igitur adiuvet.

Feliciter valeat Reverendissima Dominatio Vestra, cui humiliter me commendo.

Brixie, X iulii 1480.

Vestre Reverendissime Dominationis servitor Ioannes de Salis doctor.